Nagrobki na Starym Cmentarzu w Nowym Sączu będą pod ochroną konserwatorską! Parafia Św. Kazimierza złożyła w sądeckiej delegaturze Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków wniosek o wpis pomników do rejestru zabytków. To kolejny etap akcji „Ocalmy Starym Cmentarz” zapoczątkowanej przez Fundację Nowe Kierunki. Gdy nagrobki znajdą się na liście, Fundacja, wspólnie z parafią, będzie mogła starać się o dotacje na odnowienie XIX-wiecznych pomników. Cała procedura wpisu potrwa maksymalnie pół roku.
Przypomnijmy: Stary Cmentarz został założony w 1785 roku i służył mieszkańcom miasta przez ponad sto lat. Rozciągał się od obecnej ulicy Jagiellońskiej w kierunku ulicy Długosza. Miejsce spoczynku znaleźli tam m.in. konfederaci barscy, powstańcy listopadowi i styczniowi, a także burmistrzowie Nowego Sącza. W XX wieku nekropolia była sukcesywnie zmniejszana na potrzeby rozbudowy miasta, a nagrobki przenoszono w pobliże kaplicy. Do naszych czasów zachowało się kilkadziesiąt pomników. W ciągu ostatnich lat kilkakrotnie podejmowano temat konieczności odnowienia nagrobków i ocalenia pamięci o wybitnych sądeczanach. Te próby kończyły się jednak fiaskiem, a parafii św. Kazimierza, która jest właścicielem terenu, nie było stać na sfinansowanie prac. Jesienią 2020 roku temat powrócił dzięki Fundacji Nowe Kierunki, która rozpoczęła akcję „Ocalmy Stary Cmentarz”.
– Nie mogliśmy patrzeć, jak te nagrobki niszczeją i ginie pamięć o sądeczanach, którzy w XVIII i XIX wieku tworzyli nasze miasto i tam spoczęli. Byliśmy oburzeni faktem, że wiele osób nie szanuje tego miejsca i traktuje cmentarz jak wysypisko śmieci, miejsce spotkań i picia alkoholu – mówi Bartosz Niemiec, inicjator akcji.
W pierwszej kolejności wolontariusze postanowili regularnie sprzątać teren cmentarza. Odbyły się już trzy takie wydarzenia i za każdym razem aktywiści zbierali po kilkanaście worków śmieci. Wśród znalezionych rzeczy dominowały puszki i butelki, ale także zdarzała się bielizna, czy części samochodowe. Wolontariusze postanowili także zapalać znicze 1 listopada na grobach sądeczan, by przypominać mieszkańcom miasta, że teren wokół kaplicy przy ulicy Jagiellońskiej to cmentarz. W listopadzie 2020 roku ruszyła internetowa zbiórka pieniędzy na odnowienie nagrobków, a rok później odbyła się kwesta na terenie cmentarza. Do tej pory zebrano ponad 13 tysięcy złotych.
– Odnowienie nagrobków to jednak bardzo kosztowna sprawa i bez zewnętrznego wsparcia nie ma możliwości, by zadbać o wszystkie pomniki. Aby pozyskać dotację na ten cel, nagrobki muszą znajdować się na liście zabytków, co z kolei musi poprzedzić przygotowanie programów konserwatorskich dla każdego z nich. Dokument ten został sporządzony przez Konserwatora Dzieł Sztuki. Jest w nim określany stan nagrobka, materiał z jakiego został wykonany i prace jakie są konieczne do wykonania, by go odnowić. Na przygotowanie dokumentacji zdobyliśmy 8 tysięcy złotych dotacji z Urzędu Marszałkowskiego w Krakowie z konkursu „Ochrona Zabytków Małopolski”. Konieczne było też dołożenie prawie 6 tysięcy złotych, które zdobyliśmy od sponsorów – przypomina Bartosz Niemiec.
Fundacja Nowe Kierunki zleciła opracowanie dokumentacji Adamowi Janczemu – konserwatorowi dzieł sztuki. Stało się to w połowie 2021 roku. Programy dla 45 nagrobków już powstały i dzięki temu było możliwe rozpoczęcie procedury wpisu nagrobków do rejestru zabytków. Adam Janczy pomógł parafii św. Kazimierza przegotować odpowiedni wniosek, który został złożony do sądeckiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w styczniu 2022 roku. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem – w połowie roku pomniki znajdą się na liście zabytków. To otworzy drogę do pozyskiwania dotacji na renowację poszczególnych nagrobków z Urzędu Marszałkowskiego, czy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
– Będziemy śledzić informacje o konkursach. Być może w tym roku uda nam się złożyć wniosek. Dotychczas zebrane pieniądze przeznaczymy na renowację pierwszego nagrobka. Stan pomników z każdym miesiącem jest coraz gorszy i to ostatni moment, by je uratować. Pamięć o naszej historii i o zmarłych to nasz obowiązek – podkreśla Bartosz Niemiec.
Osoby, które chcą wesprzeć akcję mogą wpłacać datki na portalu https://zrzutka.pl/akjtvw
Więcej informacji o akcji można też znaleźć na stronie https://ocalmystarycmentarz.pl/